เฝ้าระวัง.. หนอนกระทู้ผักระบาดในมังคุด-ทุเรียน

    เมื่อหลายปีก่อน​ (4-5 ปี)​ มีการรายงานและพบการระบาดของ​หนอนเจาะสมอฝ้าย​ในทุเรียน​ ทั้งจากภาครัฐและสื่อโซเชียล​ ตอนนั้นผมให้ความสนใจเป็นอย่างมาก​ เนื่องจากหนอนเจาะสมอฝ้ายเป็นหนอนที่มีความสามารถพัฒนา​ต้านทานสารกำจัดแมลงได้หลายชนิด​ (ดื้อยา)​ ในพืชปลูกหลายชนิดทั่วประเทศ​ ปี​ 2560 มีรายงานวิจัยทดสอบการดื้อยาของหนอนเจาะสมอฝ้ายที่เก็บหนอนมาจาก จ.กาญจนบุรี​ โดยการใช้สารกำจัดแมลงพ่นสัมผัสหนอนโดยตรงภายในห้องปฏิบัติการ​ (ห้องแล็ป) ผ่านไป​ 3 วัน​ พบว่า​ 
    1. แลมป์ดา-ไซฮาโลทริน​ 2.5% อัตรา​ 80 ซีซี​ ต่อน้ำ​ 20​ ลิตร​ กำจัดหนอนได้เพียง​ 67-70%

    2. อีมาแมกติน​ 1.92% อัตรา​ 20 ซีซี​ กำจัดหนอนได้ทั้งหมด

    3. ลูเฟนนูรอน​ 5% อัตรา​ 40-60 ซีซี​ ต่อน้ำ​ 20 ลิตร​ กำจัดหนอนได้ราว​ 59-70% และต้องใช้อัตรา​ 80​ ซีซี​ ต่อ​น้ำ​ 20​ ลิตร​ จึงจะกำจัดได้ราว​ 80%

    4. อินด็อกซาคาร์บ​ 15% อัตรา​ 15​ ซีซี​ ต่อน้ำ​ 20​ ลิตร​ กำจัดหนอนได้ทั้งหมด

    จะเห็นได้ว่า​ อัตราการใช้สารกำจัดหนอนในห้องปฏิบัติการ​ที่ได้ผลในการกำจัดหนอนมากกว่า​ 80% ขึ้นไป​ ของสารแลมป์ดา-ไซฮาโลทริน​ 2.5%  (หนอน​ 100 ตัว​ กำจัดได้​มากกว่า​ 80 ตัว)​ ถือว่าเป็นอัตรายาที่ค่อนข้างสูง​

ภาพ: หนอนเจาะสมอฝ้าย (หนอนวัย 3-4) ในพริก ถ่ายที่ จ.ศรีสะเกษ

ภาพ: หนอนเจาะสมอฝ้าย (หนอนวัย 5-6) ในพริก ถ่ายที่ จ.ศรีสะเกษ

    หนอนเจาะสมอฝ้าย มีพฤติกรรมออก​หากินทำลายพืชในช่วงกลางคืน​ ส่วนกลางวันจะหลบซ่อนตัว​ การพ่นสารกำจัดแมลงปกติทั่วไปสารมักไม่สัมผัส​ตัวหนอนโดยตรง​ เมื่อ​ 10 ปีก่อน​ ผมต้องเข้าสวนมะเขือเทศช่วง​ 19.00 น. เป็นต้นไป​ เพราะช่วงเวลานี้ชาวสวนกำลังพ่นสารหนอนเจาะสมอฝ้าย​ ดังนั้น จึงมีแนวโน้มเป็นไปได้สูงที่จะต้องใช้อัตราสารกำจัดแมลงมากกว่าอัตราทดสอบในห้องปฏิบัติการพอสมควร

พฤติกรรม​ที่ติดตัวหนอนเจาะสมอฝ้ายมาจากพืชชนิดอื่นและเกิดขึ้นกับทุเรียน​ 

    หนอนชนิดนี้มีนิสัย "เจาะทิ้งเจาะขวาง​ ไม่กินดอกหรือผลจริงจัง"​ ใน​แต่ละคืนหนอน​ 1 ตัว​ จะเจาะดอกหรือผลหลายดอก​ เหมือนที่ทำกับ​มะเขือเทศ​ พริก​ ดาวเรือง​ ดอกทานตะวัน​ กุหลาบ​ ​และพืชอื่นๆ​ อีกมาก​ 

    พฤติกรรม​ดังกล่าว​ ทำให้ดอกและผลอ่อนของทุเรียนเสียหายอย่างมาก​ แต่ไม่น่ากังวลมากนัก เพราะ​ปัจจุบัน​เป็นที่แน่ชัดแล้วว่า​ หนอนเจาะสมอฝ้ายอาจไม่นิยมทุเรีบนเท่าไหร่​ จึงพบการระบาดในทุเรียนบ้างเป็นครั้งคราว​ แต่อาจพบบ่อยในสวนทุเรียนที่อยู่ใกล้แหล่งปลูกพืชผัก​ มะเขือเทศ​ พริก​ กุหลาบ​ ทานตะวัน​

ภาพ: หนอนกระทู้ผัก (หนอนวัย 2-3) ในพืชสกุลเผือก-บอน ถ่ายที่ จ.อุดรธานี

หนอนกระทู้ผัก​ 

    ได้มีโอกาสเห็นคลิปหนึ่งในโลกโซเชียล (เพจ fb: ยามทำเกษตรใจเกษม)​ ในคลิปมีหนอนกระทู้ผักเข้าทำลายใบแก่ของทุเรียน​ โดยกัดกินเนื้อเยื่อหน้าใบ​ ปกติเท่าที่สังเกตุตามแปลงทุเรียนภาคตะวันออกและใต้​ มักพบหนอนชนิดนี้เลือกกินพืชอื่น​ เช่น​ บอน​ กล้วย​ ถั่ว และพืชอื่นๆ​ เป็นอุปนิสัย​พักตัวขณะรอพืชอาหารหลักที่จะเริ่มเพาะปลูก​ พืชหลักใกล้แปลงปลูกทุเรียน​ เช่น​ ถั่วฝักยาว​ ถั่ว​ พริก​ มะเขือเทศ​ ผักใบชนิดต่างๆ​ เผือก​ มันเทศ​ ต้นกล้าปาล์มปลูกใหม่​ ฯลฯ ซึ่งอาจเป็นไปได้ว่า​ พืชอาหารสำรองของหนอนชนิดนี้ขาดความสมบูรณ์​หรือมีน้อย หนอนจึงเปลี่ยนพฤติกรรม​กินพืชอาหารอื่นและเริ่มเข้าทำลายทุเรียน

    ช่วงต้น-กลางเดือน พ.ค. 2567 พื้นที่ จ.นครศรีธรรมราช พบการแพร่ระบาดของหนอนกระทู้ผักเข้าทำลายมังคุด โดยกัดกินใบอ่อน ใบเพสลาด ดอกที่กำลังบาน และผลอ่อน จากการสอบถามโดยละเอียดพบว่า การเข้าทำลายรุนแรงมากและมีจำนวนประชากรหนอนค่อนข้างสูง โดยชาวสวนเล่าว่า ภายใน 1-2 คืน หนอนสามารถแพร่ระบาดและกัดกินใบอ่อนได้เกือบทั้งต้น ในช่วงกลางวันที่แดดจัดและอุณหภูมิสูงหนอนชนิดนี้จะหลบซ้อนตัวตามซอกกลีบดอกมังคุด

ภาพ: หนอนกระทู้ผัก (หนอนวัย 5-6) ในพืชผัก

ภาพ: หนอนกระทู้ผัก (วัย 5-6) ในกล้วย ถ่ายที่ จ.ตราด

หนอนกระทู้ผักน่ากังวลกว่าหนอนเจาะสมอฝ้าย.!!

    หนอนกระทู้ผักถือได้ว่า "เป็นหนอนที่มีพฤติกรรมไม่เลือกพืชอาหารมากนัก" กล่าวคือ หนอนชนิดนี้มีความสามารถปรับตัวให้เข้ากับพืชอาหารได้กว้าง และมีพืชอาหารหลากหลายชนิดมาก จึงเป็นไปได้ว่าพืชอาหารเดิมที่ขาดความสมบูรณ์ ประกอบกับสภาพอากาศส่งผลให้หนอนปรับตัวเข้ากับพืชอาหารใหม่ได้เร็ว ต่อเมื่อปรับตัวเข้ากับพืชอาหารใหม่ได้ดี ในที่นี้คือ ทุเรียน และมังคุด อาจทำให้ต่อไปพบการแพร่ระบาดของหนอนกระทู้ผักบ่อยครั้งขึ้นและกลายเป็นศัตรูพืชหลักอีกชนิดของทุเรียน และมังคุด

    หนอนกระทู้ผัก เป็นหนอนอีกชนิดที่ขึ้นชื่อในเรื่อง "การสร้างความต้านทานต่อสารกำจัดแมลง (ดื้อยา)" ถ้าเทียบหนอนที่มีความต้านทานต่อสารกำจัดแมลง​ให้มีระดับสเกลพลัง​ 1-5 เหมือนปีศาจไคจู​ จะเทียบได้ ดังนี้

    หนอนกระทู้ข้าวโพด​ = ไคจู​ ระดับ​ 2.5-3​

    หนอนกระทู้​ผัก ​และหนอนเจาะสมอฝ้าย​ = ไคจู​ ระดับ​ 3-4

    หนอนกระทู้หอม และหนอนใยผัก​ = ไคจู​ ระดับ​ 4-5

ภาพ: หนอนกระทู้หอม /หนอนหลอดหอม /หนอนหนังเหนียว ถ่ายที่ จ.อุตรดิตถ์

ภาพ: หนอนใยผักระยะฟักออกจากใข่ใหม่ๆ (หนอนวัย 1-2) บนใบคะน้า ถ่ายที่ จ.กาญจนบุรี

ภาพ: หนอนใยผักระยะเจริญพัฒนาก่อนเข้าดักแด้ (หนอนวัย 5-6) พบในคะน้า ถ่ายที่ จ.กาญจนบุรี

    ช่วง​ 3 ปี​มานี้​ (ผม) พบการระบาดของหนอนกระทู้ผักในต้นกล้าปาล์มปลูกใหม่บ่อยครั้งมากในพื้นที่ จ.นครศรีธรรมราช เนื่องจากพืชอาหารหลักในพื้นที่อาจมีการเพาะปลูกลดลง เช่น มันเทศ และพริก​ โดยหนอนกัดกินใบปาล์มจนโกร๋นภายในระยะเวลาอันสั้น​ การกำจัดยังสามารถเลือกใช้​ อีมาแมกติน​ 5% อัตรา​ 20​ กรัม​ ต่อน้ำ​ 20​ ลิตร​ (ตัวอย่างชื่อการค้า เช่น ทาร์กี้)​ และ อินดอกซาคาร์บ​ 30% อัตรา​ 15-20​ กรัม​ ต่อน้ำ​ 20​ ลิตร​